Angelo Giuseppe Roncali urodził się 25 listopada 1881 w Sotto il Monte w prowincji Bergamo na północy Włoch, w biednej i wielodzietnej rodzinie. „Wyrosłem w atmosferze samowystarczalnej, błogosławionej biedy, która ma bardzo małe wymagania.” – napisał o sobie. Gdy skończył sześć lat, ojciec zaprowadził go do szkoły. Do szkoły chodził przez góry 6 km w jedną stronę. Był zdolny, ale nie lubił się uczyć, miał ledwo dostateczne oceny. Jednak zawsze pragnął zostać kapłanem – wiejskim proboszczem i zawsze pragnął być dobrym wobec wszystkich. Kontynuował naukę w katolickim kolegium w Celano, miasteczku leżącym w dolinie San Marino. Po ukończeniu szkoły został przyjęty do seminarium duchownego w Bergamo. Studia seminaryjne ukończył z wyróżnieniem w 1900 roku. Na początku 1901 roku przybył na dalsze studia do Rzymu, które zakończył doktoratem z teologii. W dniu 10 sierpnia 1904 został wyświęcony w Rzymie na kapłana, miał już tytuł naukowy doktora nauk teologicznych. Biskup jego rodzinnej diecezji Bergamo powołał go na swego sekretarza i zlecił mu wykłady w seminarium duchownym z zakresu historii Kościoła, patrologii i apologetyki.
Podczas I wojny światowej był kapelanem wojskowym, a gdy tego sytuacja wymagała był także sanitariuszem, pielęgniarzem i lekarzem z troską pochylającym się nad cierpiącymi, rannymi żołnierzami. W 1921 roku został powołany do pracy w Kongregacji Rozkrzewiania Wiary w Rzymie, a jednocześnie wykładał patrologię w rzymskim seminarium. W 1925 roku papież Pius XI udzielił mi święceń biskupich i mianował go wizytatorem apostolskim w Bułgarii. Tam przyczynił się do ożywienia relacji z Kościołem Prawosławnym. Po dziesięcioletniej działalności w Sofii został delegatem apostolskim na Grecję i Turcję, początkowo w Stambule, a od 1937 roku w Atenach. W czasie II wojny światowej zajmował się przede wszystkim działalnością charytatywną, pomocą dla żołnierzy i ludności cywilnej. W 1944 roku Pius XII mianował go nuncjuszem apostolskim we Francji. Od 1951 roku był jednocześnie stałym obserwatorem Stolicy Apostolskiej przy UNESCO w Paryżu. Gdy odjeżdżał z misji dyplomatycznej we Francji, prosił Francuzów: „Pokutujcie, pokutujcie, pokutujcie.” 12 stycznia 1953 został arcybiskupem Wenecji i kardynałem.
28 października 1958 został wybrany papieżem i przyjął imię Jan XXIII. Miał wtedy prawie 77 lat. Po roku posługi papieskiej postanowił zwołać Sobór Watykański II. Chciał by sobór szukał odpowiedzi na pytania: jak skutecznie głosić Ewangelię światu, współczesnemu człowiekowi który nie zawsze wierzy w Boga. Chciał by Kościół zdecydował się podjąć walkę, nie z człowiekiem i jego błędnymi przekonaniami, ale o człowieka. Podejmował wysiłki w celu zjednoczenia chrześcijan, szukał też możliwości dialogu z Żydami. Szanował każdego człowieka bez względu na jego przekonania religijne. Jan XXIII odwiedzał szpitale, kościoły, więzienia, brał udział w licznych nabożeństwach w kościołach Rzymu, odwiedzał też liczne instytucje. Angelo Giuseppe Roncalli dwukrotnie przebywał w Polsce.
Znany był z dobroduszności i poczucia humoru. Na początku pontyfikatu zdobył serca ludzi wizytami w szpitalu dziecięcym oraz w więzieniu, gdzie ocierał łzy skazanym i opowiadał, jak jeden z jego krewnych trafił do aresztu za kłusownictwo...
Zmarł 3 VI 1963 roku, miał 82 lata. Błogosławionym ogłosił go Jan Paweł II, a kanonizował Franciszek - wraz z Janem Pawłem II - na Placu Świętego Piotra w Rzymie w Niedzielę Miłosierdzia Bożego, 27 kwietnia 2014 roku.
W homilii w czasie Mszy św. beatyfikacyjnej, Ojciec św. Jan Paweł II tak powiedział o Janie XXIII: „Podziwiamy dzisiaj w chwale błogosławionych papieża — Jana XXIII, który zadziwił świat swoją bezpośredniością i przystępnością, wyrażającą szczególną dobroć serca. (…) W pamięci wszystkich utrwalił się obraz papieża Jana z uśmiechem na twarzy i z ramionami szeroko otwartymi, przygarniającymi cały świat. Iluż ludzi urzekła prostota jego serca, połączona z rozległą znajomością człowieka i jego spraw! Powiew nowości, jaki wniósł ten papież, nie dotyczył oczywiście doktryny, ale raczej sposobu jej przedstawiania; nowy był jego styl mówienia i działania oraz pełen sympatii sposób obcowania ze zwykłymi ludźmi i możnymi tego świata. W tym też duchu papież Jan ogłosił Sobór Watykański II, którym otworzył nową stronicę w dziejach Kościoła: chrześcijanie zostali wezwani, aby śmielej głosić Ewangelię i z większą uwagą śledzić «znaki czasu». Sobór był prawdziwie proroczą intuicją sędziwego już wówczas papieża i mimo niemałych trudności rozpoczął nową epokę nadziei dla chrześcijan i dla ludzkości.
W ostatnich chwilach swego życia Jan XXIII pozostawił Kościołowi swój testament: «Tym, co najcenniejsze w życiu, jest Jezus Chrystus, Jego święty Kościół, Jego Ewangelia, prawda i dobroć». Ten testament pragniemy dzisiaj podjąć również my, dziękując Bogu za to, że dał nam go jako pasterza.”
